VLT: SPHERE

Exoplanetenjager, mede door Nederland ontwikkeld, voor de Europese VLT in Chili.

Het zwarte SPHERE-instrument heeft wel wat weg van een pianovleugel. (c) ESO/J. Girard
Het zwarte SPHERE-instrument heeft wel wat weg van een pianovleugel. (c) ESO/J. Girard

De afkorting SPHERE staat voor Spectro-Polarimetric High-contrast Exoplanet REsearch. Het is een instrument op een van de Very Large Telescopes (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) op de berg Cerro Paranal in Chili. Het doel is om met SPHERE planeten en hun atmosfeer buiten ons zonnestelsel direct waar te nemen.

Het moeilijke aan het waarnemen van planeten is dat de hoeveelheid licht die ervan afkomstig is gering is in verhouding tot hun ster. De detector moet dus een enorm contrast kunnen waarnemen. SPHERE pakt dat contrastprobleem aan via twee zogeheten armen: een spectrograaf en een polarimeter. De spectrograaf detecteert het intrinsieke licht van de planeten. De polarimeter detecteert het licht dat planeten reflecteren.

Het instrument is gebouwd op verschillende plaatsen in Europa. In Nederland zijn NOVA betrokken en de Universiteit van Amsterdam.

SPHERE is sinds 2014 in actie en heeft diverse ontdekkingen opgeleverd. In 2017 namen astronomen met SPHERE zijn eerste exoplaneet waar en in 2021 zagen sterrenkundigen voor het eerst gepolariseerd licht van een exoplaneet.

Bron: publiekswebsite ESO, wetenschappelijke website ESO

Opengewerkte animatie van SPHERE. (c) ESO/L. Calçada/Jean-Luc Beuzit/Eric Stadler/IPAG Grenoble