Terug naar Vragen over de sterrenhemel

Waarom is de achterkant van de maan nooit te zien?

sterrenhemel
sterrenhemel

Kort antwoord:
Omdat de rotatietijd van de maan gelijk is aan zijn omlooptijd rond de aarde.

Langer antwoord:
Vanaf de aarde zien we altijd maar één kant van de maan. Die wordt niet altijd volledig door de zon beschenen (darom is het soms halve maan en soms volle maan), maar het is wel altijd hetzelfde halfrond. Het patroon van donkere vlekken op de maan ziet er altijd hetzelfde uit.

De conclusie lijkt voor de hand te liggen: de maan draait kennelijk niet om zijn as. Maar die gevolgtrekking is onjuist. Als de maan niet om zijn as zou draaien, en dus altijd dezelfde stand zou hebben in het heelal, zouden we hem vanaf de aarde in de loop van 29,5 dagen (één omloop) juist wél van alle kanten kunnen zien. Bedenk maar wat er gebeurt als je rond een boom loopt, maar daarbij zelf niet ronddraait, zodat je gezicht altijd in één richting wijst. Het ene moment is dan je gezicht in de richting van de boom gekeerd, maar een halve 'omloop' later kijkt iemand in de boom tegen je achterhoofd aan.

De ware reden dat wij maar één kant van de maan zien, is dat de rotatietijd van de maan gelijk is aan zijn omlooptijd rond de aarde. Voor veel andere grote planeetmanen in het zonnestelsel geldt dat overigens ook. Zo'n 'gebonden' (of 'synchrone') rotatie is het gevolg van getijdenwerking.

Overigens kunnen we vanaf de aarde toch net iets meer dan 50 procent van het maanoppervlak zien. De baan van de maan is een beetje elliptisch, waardoor de baansnelheid in de loop van 29,5 dagen een klein beetje varieert. De rotatiesnelheid van de maan is echter constant. Dat betekent dat we soms net een beetje om de linkerkant van de maan heen kunnen kijken, en een andere keer juist net een beetje om de rechterkant. Dankzij die zogeheten libratie hebben sterrenkundigen op aarde 57 procent van het maanoppervlak in kaart kunnen brengen.

Pas in 1959 werd de achterkant van de maan voor het eerst gefotografeerd, door de Russische ruimtesonde Loena 3. Inmiddels is de achterkant van de maan net zo gedetailleerd in kaart gebracht als de voorkant. Er blijken grote verschillen te bestaan: op de achterkant komen vrijwel geen donkere 'maanzeeën' voor (de vlekken op de maan - in werkelijkheid uitgestrekte vlaktes van gestolde lava).

De achterkant van de maan wordt soms abusievelijk 'the dark side of the moon' genoemd. Dat is niet juist: ook de achterkant van de maan wordt regelmatig door de zon beschenen, namelijk in de periode rond Nieuwe Maan, wanneer we de maan (vanaf de aarde) min of meer in de richting van de zon aan de hemel zien staan, en het onverlichte, donkere halfrond naar de aarde is gekeerd.

Terug naar Vragen over de sterrenhemel