Terug naar Vragen over telescopen

Hoe ver kan de krachtigste telescoop kijken?

telescopen
telescopen

Kort antwoord:
Vrijwel tot aan de zogeheten waarnemingshorizon, op 13,8 miljard lichtjaar afstand.

Langer antwoord:
Hoe groter een telescoop is, hoe meer licht hij opvangt en hoe verder hij in het heelal kan kijken. Met het blote oog kun je niet verder kijken dan 2,5 miljoen lichtjaar - de afstand tot het Andromedastelsel. Een kleine verrekijker toont al sterrenstelsels op tientallen miljoenen lichtjaren, en op lang belichte foto's die gemaakt zijn met de Hubble Space Telescope of met grote telescopen op aarde zijn sterrenstelsels zichtbaar op afstanden van 12 à 13 miljard lichtjaar.

Natuurlijk speelt de lichtkracht van de betreffende sterrenstelsels een belangrijke rol. Op een afstand van 13 miljard lichtjaar kijk je ook 13 miljard jaar terug in de tijd, naar een periode waarin het heelal minder dan één miljard jaar oud was. Veel sterrenstelsels waren toen nog niet 'volgroeid', en de eerste kleine, lichtzwakke bouwstenen - onregelmatig gevormde mini-stelseltjes - kunnen ook met de grootste telescopen niet waargenomen worden. Gelukkig blijken er in die prille oertijd ook al grotere sterrenstelsels te zijn ontstaan, die eenvoudiger waarneembaar zijn.

Zelfs de grootste en krachtigste telescoop die je je maar kunt voorstellen, zal echter niet verder kunnen kijken dan 13,8 miljard lichtjaar. Omdat het heelal 'pas' 13,8 miljard jaar bestaat, heeft het licht van verder weg gelegen objecten nog niet voldoende tijd gehad om de aarde te bereiken. Het is dus onmogelijk om te zien wat zich voorbij die 'waarnemingshorizon' bevindt.

Overigens is 'afstand' een glibberig concept in de kosmologie. Wanneer astronomen het hebben over een sterrenstelsel op 13 miljard lichtjaar afstand, bedoelen ze dat het waargenomen licht van dat stelsel 13 miljard jaar lang onderweg is geweest naar de aarde - dat valt af te leiden uit de roodverschuiving in het licht, die ontstaat doordat de lichtgolven lange tijd door het uitdijende heelal reizen. Toen het waargenomen licht werd uitgezonden, bevond het betreffende sterrenstelsel zich echter op een veel kleinere afstand, en nu wij het licht hier op aarde ontvangen, is de 'werkelijke' afstand tot het stelsel veel groter dan 13 miljard lichtjaar.

Terug naar Vragen over telescopen