Sterrenkundigen zijn vermoedelijk getuige geweest van een zeer zeldzaam explosief verschijnsel, waarbij een zwart gat in een ster ‘valt’, om de ster vervolgens van binnenuit op te blazen. Volgens een groot team van astronomen onder leiding van Eliza Neights van de George Washington University is dat de beste verklaring voor een onwaarschijnlijk lange uitbarsting van energierijke gammastraling die op 2 juli is gedetecteerd door de Amerikaanse ruimtetelescoop Fermi.
Gammaflitsen (gamma-ray bursts of GRB’s) zijn de krachtigste explosies in het heelal. De korte exemplaren (korter dan pakweg 2 seconden) ontstaan bij botsingen van compacte neutronensterren. De langere (tot vele minuten) worden geproduceerd wanneer de kern van een zware, snel roterende ster ineenstort tot een zwart gat.
GRB 250702 duurde echter maar liefst ruim zeven uur, en werd voorafgegaan door een uitbarsting van röntgenstraling. De gammastraling van de explosie vertoonde bovendien snelle variaties van minder dan een seconde.
Metingen van de James Webb Space Telescope hebben uitgewezen dat de explosie plaatsvond in een sterrenstelsel op ongeveer acht miljard lichtjaar afstand van de aarde. De zogeheten ‘nagloeier’ van de flits is door tal van telescopen op de grond en in de ruimte bestudeerd.
Volgens Neights en haar collega’s zijn de waarnemingen niet te verklaren met de bestaande modellen voor de oorsprong van gammaflitsen. In plaats daarvan denken de astronomen dat er sprake was van een relatief klein zwart gat dat werd opgeslokt door de reuzenster waar het omheen draaide.
Het zwarte gat vrat zich een weg naar binnen, en kon uiteindelijk de toevoer van sterrengas niet meer aan, mede dankzij de hoge rotatiesnelheid. Daardoor werden er bundels van materie uitgestoten die het restant van de ster volledig uiteenreten; de resulterende schokgolven veroorzaakten de gammastraling.
Of het echt zo is gegaan, valt moeilijk met zekerheid te achterhalen, maar het lijkt er dus op dat er een derde manier bestaat om gammaflitsen te produceren. Mogelijk zijn sommige andere uitzonderlijk lange gammaflitsen op een vergelijkbare manier ontstaan. (GS)
Nieuwsbericht op phys.org