Twee ERC Advanced Grants voor Nederlandse sterrenkundigen

Twee Nederlandse sterrenkundigen krijgen elk een Advanced Grant van de European Research Council (ERC). Het gaat om de Groningse hoogleraar prof. Léon Koopmans (3,5 miljoen euro) en prof. Erwin de Blok van ASTRON (2,5 miljoen euro).

Léon Koopmans
Léon Koopmans

Léon Koopmans krijgt de Europese beurs voor zijn programma CoDEX: The Final 21-cm Cosmology Frontier. Daarmee wil hij de uiterst zwakke straling van neutraal waterstof waarnemen uit de tijd dat het heelal minder dan een miljard jaar oud was. Deze straling bevat gedetailleerde informatie over de eerste sterren, sterrenstelsels, zwarte gaten en de fundamentele fysica.

Deze waarnemingen gaan Koopmans en zijn team doen met de Nederlandse Low-Frequency Array (LOFAR), de New Extension in Nançay Upgrading LOFAR (NenuFAR) en de Netherlands-China Low-Frequency Explorer (NCLE), die aan boord is van een Chinese satelliet die zich achter de maan bevindt. Binnen CoDEX worden de rekeninfrastructuur, algoritmes en software ontwikkeld die nodig zijn om de vele petabytes aan data te analyseren die deze telescopen in de komende jaren (en de Square Kilometre Array (SKA) in de verdere toekomst) gaan genereren. 

Erwin de Blok leidt het ERC-programma MeerGas: Finding the Origin of Gas in Galaxies with MeerKAT. Hij wil de herkomst van neutraal waterstofgas in sterrenstelsels achterhalen. Neutraal waterstof is het gas waaruit de sterren in sterrenstelsels worden gevormd. De meeste stelsels bevatten echter slechts voldoende gas om maar voor een fractie van hun levensduur sterren te vormen. Ze moeten dus gas van elders krijgen. Computersimulaties suggereren dat dit gas zich in de ruimte tussen de sterrenstelsels bevindt, en van daaruit door de sterrenstelsels wordt ingevangen. De radiostraling die dit gas uitzendt is erg zwak en daardoor nog nooit ondubbelzinnig waargenomen.

De groep van De Blok wil met extreem gevoelige radiowaarnemingen van de nieuwe MeerKAT-radiotelescoop in Zuid-Afrika dit gas detecteren. MeerKAT is een voorlopertelescoop van de toekomstige Square Kilometre Array (SKA) in Zuid-Afrika en Australië, waarin Nederland een partner is. MeerGas zal nieuwe technieken gebruiken en ontwikkelen waarmee de grote hoeveelheden gegevens efficiënt geanalyseerd kunnen worden. Het onderzoeksprogramma zal bijdragen aan de voorbereidingen voor de nog grotere toevoer aan gegevens die de SKA zal produceren.

De Advanced Grant van de European Research Council (ERC) wordt toegekend op basis van zowel de wetenschappelijke excellentie van de aanvrager als het onderzoeksvoorstel. Dit jaar hebben in totaal 185 Europese wetenschappers voor in totaal 450 miljoen euro een Advanced Grant toegekend gekregen.

Meer informatie:
https://www.rug.nl/research/kapteyn/
https://www.astron.nl/
https://www.astron.nl/telescopes/lofar
https://www.ru.nl/astrophysics/radboud-radio-lab/projects/netherlands-china-low-frequency-explorer-ncle/
https://nenufar.obs-nancay.fr/en/homepage-en/
https://www.skatelescope.org/
https://www.skatelescope.org/cosmicdawn/
https://www.sarao.ac.za/science-engineering/meerkat/