Nienke van der Marel (UL) ontvangt de New Horizons in Physics Prize 2024

De Leidse astronoom Nienke van der Marel heeft de New Horizons in Physics Prize 2024 toegekend gekregen. De New Horizons-prijs, onderdeel van de jaarlijkse Breakthrough Prize, erkent jonge natuurkundigen en wiskundigen die grote vooruitgang boeken op hun onderzoeksgebied. Van der Marel ontvangt de prijs voor de voorspelling, ontdekking en modellering van ‘stofvallen’ in jonge circumstellaire schijven, waarmee een al lang bestaand probleem in planeetvorming is opgelost.

Nienke van der Marel (UL) ontvangt de New Horizons in Physics Prize 2024

De New Horizons in Physics Prize is onderdeel van de in 2012 opgerichte jaarlijkse Breakthrough Prize. De Breakthrough Prize is opgericht door sponsors Sergey Brin, Priscilla Chan & Mark Zuckerberg, Julia & Yuri Milner, en Anne Wojcicki en is 's werelds grootste internationale wetenschapsprijs die jaarlijks wordt uitgereikt.

Elk van de vijf hoofdprijzen (drie in biowetenschappen, een in fundamentele natuurkunde en een in wiskunde) bestaat uit een geldbedrag van $3 miljoen; aan de prijzen voor vroege carrières (New Horizons-prijzen in natuurkunde en wiskunde) is een bedrag verbonden van in totaal $100.000. Dit jaar wordt er $15,75 miljoen aan prijzengeld uitgereikt, wat het totaalbedrag over 12 jaar op $308 miljoen brengt.

Van der Marel publiceerde als promovenda in 2013 in Science het artikel waarin met behulp van het ALMA-observatorium een gebied rond een jonge ster in beeld werd gebracht waarin stofdeeltjes kunnen groeien. Het was voor het eerst dat zo’n ‘stofval’ duidelijk werd geïdentificeerd. Zij heeft hiermee en met haar latere onderzoek een grote bijdrage geleverd aan de vooruitgang op het gebied van (exo)planeetonderzoek.

Sinds de eerste ontdekking heeft van der Marel tal van andere stofvallen ontdekt en gekarakteriseerd. Ze heeft onder meer met moleculaire lijndata van ALMA gewerkt om de gasstructuur in schijven in kaart te brengen, met Very Large Array-data om de samenstelling van het stof beter te begrijpen, en ze heeft gewerkt aan surveys van tientallen schijven voor statistische analyse. De afgelopen twee jaar is ze vooral geïnteresseerd geraakt in de chemische samenstelling van het ijs en gas bij stofvallen, zoals de vondst van het grootste molecuul in een schijf die ontdekt werd in dezelfde stofval van 2013.

Van der Marel ziet het als een ongelooflijke eer om deze prijs te krijgen, zeker op haar leeftijd. “Het feit dat ik al zulk baanbrekend onderzoek heb ik kunnen doen tijdens mijn promotieonderzoek (2011-2015) is een geweldig gevoel. Het was in feite toeval dat we de ontdekking destijds hebben gedaan, het was niet wat we hadden verwacht toen we de waarneemtijd op ALMA aanvroegen. Onverwachte ontdekkingen en nieuwe inzichten zijn hetgeen wat onderzoek zo interessant maakt voor mij. En het is sowieso bijzonder dat deze natuurkunde-prijs nu ook aan sterrenkundigen is uitgereikt”, aldus Van der Marel.

Van der Marel heeft na haar promotie in Leiden postdoc-posities bekleed in Hawaï en Canada. Sinds twee jaar is ze als UD (assistant professor) terug in Nederland. Van der Marel deelt de New Horizons in Physics Prize 2024 met drie andere jonge, veelbelovende wetenschappers: Paola Pinilla (professor aan UCL London, en postdoc in Leiden van 2013-2016), Til Birnstiel (professor aan LMU München) en Laura Perez (professor aan de Universiteit van Chili in Santiago).

Breakthrough Prize