Nederlandse sterrenkundigen op Tenerife om hogesnelheidscamera te testen

Sterrenkundigen van de Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit van Amsterdam zijn tot 29 juli op het Canarische eiland Tenerife om een speciale camera te testen voor de in aanbouw zijnde telescopen van het Cherenkov Telescope Array Observatorium. Deze telescopen gaan via een omweg gammastraling opvangen die wordt veroorzaakt door extreme objecten zoals superzware zwarte gaten en supernova's.

Artistieke weergave van een van de toekomstige 37 Small-Sized Telescopes waar de hogesnelheidscamera uiteindelijk op komt. (c) Gabriel Pérez Diaz, IAC
Artistieke weergave van een van de toekomstige 37 Small-Sized Telescopes waar de hogesnelheidscamera uiteindelijk op komt. (c) Gabriel Pérez Diaz, IAC

De camera wordt nu getest op een van de ASTRI-telescopen van het Teide Observatorium op Tenerife. Uiteindelijk komen vergelijkbare camera's op 37 zogeheten Small-Sized Telescopes die in Chili zijn gepland. Deze telescopen maken deel uit van het Cherenkov Telescope Array Observatorium. Dat zijn tientallen telescopen die vanaf La Palma en vanuit Chili Cherenkov-straling gaan opvangen.

Cherenkov-straling ontstaat als bijproduct wanneer gammastraling onze aardatmosfeer binnendringt. Er vormen zich dan blauwe lichtflitsjes die slechts een miljardste seconde duren. Door deze lichtflitsjes op te vangen met meerdere telescopen kunnen sterrenkundigen terugrekenen waar de bijbehorende gammastraling moet zijn ontstaan en door wat de gammastraling is veroorzaakt.

De camera die nu getest wordt, kan filmpjes maken van 128 beelden achter elkaar met een sluitertijd van een miljardste van een seconde. Het beeld is ongeveer 9 vierkante graden groot. Dat is zo groot als 15 bij 15 volle manen. Daarmee kan de camera bijvoorbeeld een heel sterrenstelsel tegelijk in de gaten houden.

De sterrenkundigen richten de camera onder andere op de sterrenstelsels Mrk 501 en Mrk 421. Mrk 501 is een extreem veranderlijk sterrenstelsel op ongeveer 450 miljoen lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Hercules. Het sterrenstelsel slingert gammastraling van hoge energie precies richting onze aarde. Mrk 421 is een sterrenstelsel op zo'n 400 miljoen lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Grote Beer. Ook dat sterrenstelsel is een sterke bron van gammastraling.

Het doel van de test op Tenerife is om te kijken of de camera het doet en of hij goed aansluit op de telescoop. De onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit van Amsterdam zijn onder andere betrokken bij de bouw en de ontwikkeling van de hardware en de software van de camera. Ook werken ze mee aan het onderhoud.

Artistieke weergave van een Small-Sized TelescopeArtistieke weergave van een van de toekomstige 37 zogeheten Small-Sized Telescopes waar de hogesnelheidscamera uiteindelijk op komt. (c) Gabriel Pérez Diaz, IAC [hoge resolutie]