Kijkje in de schatkist van een surveytelescoop

Kijkje in de schatkist van een surveytelescoop

De VLT Survey Telescope (VST) van de ESO-sterrenwacht op Paranal in Chili heeft een detailrijke nieuwe foto gemaakt van de Lagune-nevel. Deze reusachtige wolk van gas en stof produceert intens heldere jonge sterren en is de bakermat van diverse jonge sterrenhopen. De foto vormt slechts een klein onderdeel van een van de elf openbare hemelsurveys die momenteel met ESO-telescopen worden uitgevoerd. Tezamen voorzien deze de mondiale astronomische gemeenschap van een enorme schat aan vrij toegankelijke gegevens.

De Lagune-nevel is een intrigerend object, ongeveer 5000 lichtjaar van ons vandaan, in het sterrenbeeld Boogschutter. In de pluimen van gas en stof van deze honderd lichtjaar grote gaswolk, die ook bekendstaat als Messier 8, ontstaan nieuwe sterren. Deze nieuwe 17.000 pixels brede foto is gemaakt met de VLT Survey Telescope (VST), een van de twee speciaal voor surveys gebouwde telescopen van de ESO-sterrenwacht op Paranal, in het noorden van Chili. 

De VST is niet met opzet op de Lagune-nevel gericht: het object maakt simpelweg deel uit van de enorme hemelsurvey VPHAS+, die een veel groter deel van de Melkweg bestrijkt. VPHAS+ is slechts een van de drie surveys in zichtbaar licht die met de VST worden uitgevoerd. Deze worden aangevuld door zes infraroodsurveys met de surveytelescoop VISTA. 

De surveys pakken tal van belangrijke kwesties in de moderne sterrenkunde aan. Daartoe behoren onder meer het vraagstuk van de donkere energie, de zoektocht naar heldere quasars in het vroege heelal, het onderzoeken van de structuur van de Melkweg en het opsporen van ongewone en verborgen objecten daarin, en het nauwkeurig verkennen van de naburige Magelhaense Wolken. De geschiedenis laat zien dat bij surveys vaak verrassende ontdekkingen worden gedaan die cruciaal zijn voor de voortgang van het astronomische onderzoek.

Naast de negen hemelsurveys met VISTA en de VST worden er met andere ESO-telescopen nóg twee surveys uitgevoerd. Bij de ene, de Gaia-ESO Survey, wordt de Very Large Telescope op Paranal gebruikt om de eigenschappen van meer dan 100.000 sterren in de Melkweg in kaart te brengen. De andere, PESSTO, bestaat uit vervolgwaarnemingen van voorbijgaande hemelverschijnselen, zoals supernova’s, met de New Technology Telescope op La Silla.

Sommige van deze surveys zijn al in 2010 van start gegaan, andere later. Maar de gegevens van al deze surveys worden nu openbaar gemaakt en zijn via het ESO-archief toegankelijk voor astronomen van over de hele wereld.

Hoewel het werk nog in volle gang is, hebben de surveys al tal van ontdekkingen opgeleverd. Enkele van deze nieuwe resultaten zijn de ontdekking van nieuwe sterrenhopen bij de VVV-survey, de tot nu toe beste kaart van het hart van onze Melkweg, een zeer ‘diep’ overzicht van de infraroodhemel en, heel recent, de ontdekking van enkele zeer verre quasars (bij de VISTA VIKING-survey).

De openbare ESO-surveys zullen nog vele jaren doorgaan en hun astronomische erfenis zal zich vele decennia doen gelden.

Meer informatie op de Nederlandstalige ESO-website