Kees de Jager (29 april 1921 Den Burg, Texel – 27 mei 2021 Den Burg, Texel) studeerde natuur-, wis- en sterrenkunde aan de Universiteit Utrecht. In 1952 promoveerde hij bij prof. dr. Marcel Minnaert op onderzoek naar de waterstoflijnen in het zonnespectrum. Zijn wetenschappelijke interesses waren echter breed en verschoven later naar o.a. zonnevlammen en super- en hyperreuzen. Hij richtte in 1961 mede het Laboratorium voor Ruimteonderzoek (voorloper van SRON) op en was daar tot 1983 de eerste directeur. Het leidde onder meer tot de lancering van de eerste Nederlandse satelliet ANS. In diezelfde tijd (1964-1977) was hij directeur van het sterrenkundig instituut Sonnenborgh, dat wereldwijd naam maakte met het zonneonderzoek van Minnaert en De Jager.
Officiële functies
Als alom gewaardeerd wetenschapper, bestuurder en organisator van wetenschap bekleedde hij functies als secretaris-generaal van de IAU (Internationale Astronomische Unie) en president van COSPAR (Committee on Space Research). Tientallen eerbewijzen vielen hem ten deel, waaronder eredoctoraten, de Russische Gagarinmedaille voor ruimteonderzoek en de Gold Medal van de Royal Astronomical Society London.
Popularisator
Als gedreven popularisator van wetenschap raakte hij bekend en geliefd om zijn grote betrokkenheid en inspanningen voor de amateursterrenkunde. Het leverde hem als waardering verschillende onderscheidingen en erelidmaatschappen op bij de KNVWS en andere verenigingen in Nederland. Hij gaf tijdens zijn leven ontelbare publiekslezingen tot op zeer hoge leeftijd. Als schrijver publiceerde hij tientallen boeken en honderden (populairwetenschappelijke) artikelen, waaronder zijn memoires in Terugblik 1 en 2. Als aimabel mens en leermeester was en blijft hij een grote bron van inspiratie voor generaties (amateur-) sterrenkundigen.
In Memoriam
'Kees was een markante persoonlijkheid, een eminent sterrenkundige, een uitstekende bestuurder en een begenadigd spreker,' zegt Frank Verbunt (SRON), astronoom en oud-leerling van Kees de Jager. “Als geboren Texelaar ongevoelig voor autoriteit en wars van nonsens, maar bovenal een zeer aimabel mens. Zijn grote kennis van zaken, gepaard met een sympathiek karakter en diplomatieke gaven zullen daarbij zeker een rol hebben gespeeld, evenals het feit dat hij als Nederlander vloeiend Frans, Duits en Engels sprak. Het stempel dat Kees op de sterrenkunde heeft gedrukt is niet meer uit te wissen.”
Bas Nugteren (oud-directeur Sonnenborgh): “Kees bleef altijd de vriendelijke, bescheiden man, altijd geïnteresseerd in het wel en wee van anderen en die altijd aanspreekbaar was. Hij was een drijvende kracht om in de historische sterrenwacht van Sonnenborgh een publiekssterrenwacht en museum voor weer- en sterrenkunde te maken. Het leven van Kees, wetenschappelijk en als inspirator en popularisator, is diep verbonden geweest met Sonnenborgh; een plaquette op de oude sterrenwacht memoreert voor altijd deze grote man. Kees stond niet alleen op de schouders van reuzen, hij was er zelf ook één.”
De Amsterdamse emeritus hoogleraar Ed van den Heuvel zegt over Kees de Jager: “Wereldvermaard sterrenkundige, pionier van het Nederlandse en Europese ruimteonderzoek, inspirerend docent, groot popularisator van de wetenschap, bestrijder van pseudowetenschap, getalenteerd wetenschapsdiplomaat, marathonloper en schrijver.”
Bekijk hier de viering van Kees de Jagers honderdste verjaardag, op 29 april j.l., op Sonnenborgh.
In memoriam Kees de Jager door Prof. Ed van den Heuvel