De Europese Onderzoeksraad (ERC) heeft 478 beginnende onderzoekers uit heel Europa geselecteerd voor de Starting Grants van dit jaar. Met een totaalbedrag van 761 miljoen euro ondersteunen deze beurzen uitmuntend onderzoek op diverse gebieden, waaronder natuurwetenschappen en techniek, levenswetenschappen, sociale wetenschappen en geesteswetenschappen. De steun helpt onderzoekers aan het begin van hun carrière om hun eigen projecten op te zetten, onderzoeksteams samen te stellen en hun meest veelbelovende ideeën uit te werken.
Ziggy Pleunis (Anton Pannekoek Instituut voor Sterrenkunde, UvA) krijgt ruim 2 miljoen euro voor EnviroFlash: Unraveling the nature of fast radio bursts through a multifaceted look at their local environments.
Snelle radioflitsers (fast radio bursts of FRB's) zijn signalen van ver buiten onze Melkweg die pas recent zijn ontdekt. Het is nog een mysterie waar en hoe de flitsen worden geproduceerd, maar het is duidelijk dat sommige bronnen meerdere keren flitsen en andere slechts één keer. De sleutel tot het begrijpen van de verscheidenheid aan FRB's ligt in hun directe omgeving. In zijn project zal Pleunis gebruikmaken van de ‘Outriggers’-upgrade van de CHIME-telescoop, die 's werelds beste FRB-detector heeft getransformeerd tot een machine die nu ook precies kan zien uit welk deel van een sterrenstelsel een flits afkomstig is.
Met de veel beter gelokaliseerde bronnen en bijbehorende metingen van roodverschuiving (een maat voor de afstand) is het mogelijk om de samenstelling en het magneetveld van de directe omgevingen van de FRB's af te leiden uit de radiosignalen, en deze te vergelijken met optische beelden. De LOFAR-telescoop, die ook een upgrade ondergaat waardoor het een veel betere FRB-detector wordt dan voorheen, wordt ingezet om de directe omgeving van zich herhalende bronnen op lage frequenties te volgen. Deze gegevens zijn cruciaal om modellen van FRB’s te verfijnen.
Tim Lichtenberg (Kapteyn Instituut, Rijksuniversiteit Groningen) krijgt 1,5 miljoen euro voor MagmaWorlds: Tracing the chemical evolution of super-Earth exoplanets
Recente ontdekkingen van de James Webb-ruimtetelescoop veranderen het begrip van exoplaneten, met name die welke groter zijn dan de aarde maar kleiner dan Neptunus, ook wel bekend als ‘superaardes’ en ‘sub-Neptunussen’. De gegevens laten zien dat wat er diep in een planeet gebeurt, de samenstelling van de atmosfeer aanzienlijk kan veranderen. Dat laatste is wat telescopen kunnen waarnemen.
Om het verband tussen het diepe binnenste en de atmosfeer te begrijpen, zal het MagmaWorlds-project geavanceerde computermodellen ontwikkelen om de hele levensgeschiedenis van deze exoplaneten over miljarden jaren te simuleren. Door recente ontwikkelingen op het gebied van geofysica, geochemie, klimaatwetenschap en exoplaneetonderzoek met elkaar te verbinden, zal MagmaWorlds onderscheid maken tussen de manier waarop vluchtige planeten (waterwerelden) en rotsachtige superaardes ontstaan en zich gedurende miljarden jaren ontwikkelen. Dit zal niet alleen het begrip van deze verre werelden vormgeven, maar astronomen ook in staat stellen een kijkje te nemen in de extreme thermodynamische omstandigheden die bepalend waren voor het ontstaan van onze eigen thuisplaneet, de aarde.