Eerste ring-vormende ingebedde planeet ontdekt rond jonge zonachtige ster

Een team van astronomen onder leiding van promovendus Richelle van Capelleveen (Sterrewacht Leiden) heeft voor het eerst een exoplaneet ontdekt die is ingebed in een schoongeveegde baan in een protoplanetaire schijf met meerdere ringen. Ze hebben de planeet vastgelegd met de Very Large Telescope van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht in Chili (The Astrophysical Journal, 26 augustus). 

Het afgelopen decennium hebben ontwikkelingen in de observationele astronomie een revolutie teweeggebracht in het onderzoek van de plekken rond jonge sterren waar planeten worden geboren. Dat heeft honderden hoge-resolutiebeelden van planeet-vormende schijven opgeleverd, waarvan vele substructuren vertonen zoals ringen en spiraalarmen. Zulke structuren worden beschouwd als aanwijzingen voor de vorming van planeten. 

Sinds de ontdekking van het planetenstelsel van PDS 70 in 2018 waren er echter geen bevestigde waarnemingen van ingebedde planeten geweest. Maar nu, zeven jaar later, is alsnog een vergelijkbaar stelsel opgespoord. Het heeft de naam WISPIT 2 gekregen – naar het onderzoeksprogramma WIde Separation Planets In Time’ (WISPIT), waarbij de ontdekking is gedaan. De exoplaneet in dit stelsel 'heet' WISPIT 2b. 

‘Het ontdekken van deze planeet was een geweldige ervaring – we hebben ongelooflijk veel geluk gehad’, aldus Richelle van Capelleveen. ‘Het is een spectaculair systeem met het indrukwekkende beeld van een planeet die is ingebed in de opening van een schijf met meerdere ringen.’ Het team verwacht dat dit stelsel de komende jaren als referentie zal dienen voor modellen van planeetvorming en interacties tussen planeten en schijven.

Begrijpen hoe planeten ontstaan is een belangrijk onderzoeksgebied binnen de astronomie. Het is bekend dat planeten ontstaan in stoffige schijven rond jonge sterren, en dat volgens het meest gangbare vormingsmechanisme, de planeet eerst een kern opbouwt en vervolgens een pad in de schijf vrijmaakt door onder invloed van zijn eigen zwaartekracht gas en stof naar zich toe te trekken. 

Astronomen hebben tot nu toe al bijna zesduizend planeten en honderden protoplanetaire schijven ontdekt, maar het twee planeten tellende stelsel PDS 70 was tot nu toe enig in zijn soort. (EE)