Dankzij nieuwe ontvangers kan de ALMA-telescoop in Chili beter naar kosmisch water zoeken. Aan de ontwikkeling en productie van de Band 5-ontvangers werkte onder andere de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA) mee.
De Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in Chili kan sinds kort een nieuw stukje van het elektromagnetische spectrum waarnemen. Dit is mogelijk dankzij nieuwe ontvangers die in de antennes van de telescoop zijn geïnstalleerd, die radiogolven met golflengten van 1,4 tot 1,8 millimeter kunnen detecteren. De upgrade stelt astronomen in staat om de zwakke signalen van water in het nabije heelal op te vangen.
ALMA neemt radiostraling uit het heelal waar aan het laag-energetische uiteinde van het elektromagnetische spectrum. Dankzij de recent geïnstalleerde Band 5-ontvangers kan ALMA nu een compleet nieuw deel van dit radiospectrum ontsluiten, wat spannende nieuwe waarnemingsmogelijkheden biedt.
Joost Adema (NOVA): "De bij ons in Groningen geproduceerde ALMA Band 5-ontvangers kunnen als enige de verdeling van water in het heelal met grote beeldscherpte waarnemen. Water kan wel vanuit de ruimte goed worden waargenomen, maar de beeldscherpte daarvan is beperkt omdat de spiegels niet zo groot kunnen zijn als op aarde. Vanaf de grond, en dus met veel hogere resolutie, kan dit alleen met onze Band 5-ontvangers."
De nieuwe ontvangers maken het dus gemakkelijker om water te detecteren. Water is een eerste vereiste voor leven zoals wij dat kennen.
Het is ALMA's unieke locatie, 5000 meter hoog op de dorre Chajnantor-hoogvlakte in Chili, die dergelijke waarnemingen überhaupt mogelijk maakt. Omdat ook de aardatmosfeer water bevat, kost het sterrenwachten op lagergelegen en minder droge locaties veel meer moeite om de emissie van watermoleculen in de ruimte te kunnen herkennen.
De eerste productie-ontvangers werden in de eerste helft van 2015 afgeleverd door een consortium met daarin NOVA. De ontvangers zijn inmiddels geïnstalleerd en worden gereedgemaakt voor gebruik door de astronomische gemeenschap.
Om de pas geïnstalleerde ontvangers te testen zijn verschillende objecten waargenomen, waaronder de botsende sterrenstelsels van Arp 220, een groot stervormingsgebied nabij het centrum van de Melkweg en een stoffige rodereuzenster die op het punt staat om zijn bestaan af te sluiten met een supernova-explosie.
De astronomen verwachten dat ze in de toekomst water in kaart kunnen bregen in allerlei objecten: van sterren-in-wording en het interstellaire medium tot de naaste omgeving van superzware zwarte gaten.
Bron: Persbericht ESO