Definitief groen licht voor 's werelds krachtigste radiotelescoop

Op 25 februari 2003 hebben de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) en de Amerikaanse National Science Foundation (NSF) een historische overeenkomst getekend over de bouw en gebruik van de grootste en krachtigste radiotelescoop ter wereld. De toekomstige faciliteit staat bekend als de Atacama Large Millimeter Array (ALMA) en zal uit 64 met elkaar verbonden schotels van 12 meter doorsnede bestaan. Het complex wordt op 5000 meter hoogte gebouwd in de Atacama woestijn in de Chileense Andes. Men verwacht dat de bouw ongeveer acht jaar in beslag zal nemen en de totale kosten worden op 680 miljoen Euro geschat.


De 64 schotels van ALMA vormen samen één grote virtuele telescoop. De schotels gaan gebruik maken van hoge frequentie ontvangers, ontwikkeld onder verantwoordelijkheid van de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA). NOVA benut daarbij de expertise van de Stichting Ruimte Onderzoek Nederland ( SRON), de Universteit Groningen (RUG) en DIMES, het instituut voor micro-elektronica van de Technische Universiteit Delft.



Een zogeheten tweede generatie correlator, die de afzonderlijke signalen van de 64 schotels bij elkaar brengt om zo een beeld van de hemel te vormen wordt door het Nederlandse instituut Astronomisch Onderzoek Nederland (ASTRON) ontwikkeld. De procedure is in principe dezelfde als die al decennia lang bij de Nederlandse Westerbork Synthese Radio Telescoop wordt gevolgd, met dat verschil dat de ALMA op meer dan honderd keer kortere golflengten zal werken, en op die golflengten typisch zo'n 500 maal scherper zal zien. Dit is het kritische grensgebied tussen infrarood- en microgolfstraling.


De straling in dit gebied maakt het mogelijk om processen zoals planeet - en stervorming, de vorming van de eerste sterren-stelsels en -clusters en de vorming van organische en andere moleculen in de ruimte te bestuderen. Dit zijn precies de hoofdlijnen van NOVA's onderzoeksprogramma. Nederland is dan ook nauw betrokken bij het wetenschappelijk programma van ALMA . Professor Ewine van Dishoeck van de Sterrewacht Leiden is interim Europese Project Scientist en voorzitter van de ALMA wetenschappelijke Adviescommisie. Of zoals de president van de ESO Council, de Nederlander professor Piet van der Kruit verwoordt: ''ALMA kondigt een doorbraak in sub-millimeter en millimeter astronomie aan en maakt een van de meest diepgaande onderzoeken van het heelal mogelijk, zoals nooit eerder vertoond. Het is nu al te voorspellen dat, als ALMA in gebruik wordt genomen, er opwindende wetenschappelijke verrassingen te voorschijn komen.''