Als zwaartekrachtdetectoren zoals Virgo, LIGO (en de mogelijke toekomstige Einstein Telescope) een zwaartekrachtgolf detecteren, wijzen ze een gebied aan de hemel aan waar het signaal vandaan komt ter grootte van ten minste twintig bij twintig volle manen. BlackGEM is ontworpen om meteen na zo’n detectie zeer efficiënt in dat gebied te zoeken naar de optische verschijnselen die ermee kunnen samengaan, zoals gammaflitsen. BlackGEM kan dan de precieze plek traceren waar de botsing heeft plaatsgevonden, waarna grotere telescopen op de bron kunnen worden gericht om vervolgmetingen te doen over het hele elektromagnetisch spectrum.
Robbert Dijkgraaf: “Dat we met behulp van BlackGEM nu de bronnen van zwaartekrachtgolven aan de hemel kunnen lokaliseren levert een schat aan informatie op. Zo kunnen we sommige van de meest mysterieuze verschijnselen in het heelal, zoals botsende neutronensterren, beter leren kennen. Ook bijzonder dat dit baanbrekende instrument een Vlaams-Nederlands initiatief is.”
Zwaartekrachtgolven kun je niet zien, het zijn rimpelingen in de ruimtetijd die ontstaan door botsingen van zwarte gaten en neutronensterren. Het uiterst zwakke signaal kan met moderne detectoren worden opgevangen. BlackGEM gaat vervolgens op jacht naar de bron van het signaal, waarna grotere telescopen precieze vervolgwaarnemingen kunnen doen.
De opening van BlackGEM vond plaats op de Europese sterrenwacht La Silla in aanwezigheid van vele gasten, onder wie naast minister Dijkgraaf de Nederlandse ambassadeur in Chili, de directeur-generaal van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), Xavier Barcons, en de projectleider van BlackGEM, Paul Groot (NOVA/Radboud Universiteit).
