Astronomen hebben mogelijk een planeet in actie gezien die zich nog aan het vormen is en een fascinerend patroon heeft uitgesleten in het gas en stof rond zijn jonge moederster. Met behulp van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) hebben ze een planetaire schijf met opvallende spiraalarmen waargenomen en daarbij duidelijke sporen ontdekt van een planeet. Het is voor het eerst dat astronomen een kandidaat-planeet in zo’n spiraalarm hebben opgespoord (Astronomy & Astrophysics, 21 juli).
De mogelijke planeet-in-wording werd ontdekt in de protoplanetaire schijf (een schijf van gas en stof) rond de ster HD 135344B. De jonge planeet is naar schatting tweemaal zo groot als Jupiter en net zo ver van zijn moederster verwijderd als Neptunus van de zon. Gebleken is dat de planeet tijdens zijn groei zijn omgeving beïnvloedt.
Ook rond andere jonge sterren zijn protoplanetaire schijven waargenomen die vaak ingewikkelde patronen, zoals ringen, leemtes of spiralen vertonen. Astronomen gingen er al langer van uit dat dergelijke structuren worden veroorzaakt door babyplaneten die materiaal opvegen terwijl ze om hun moederster cirkelen. Maar tot nu toe hadden nog geen van deze planetaire ‘beeldhouwers’ op heterdaad kunnen betrappen.
In het geval van de schijf HD 135344B waren de rondzwiepende spiraalarmen al ontdekt door een ander team van astronomen dat gebruik maakte van SPHERE (Spectro-Polarimetric High-contrast Exoplanet REsearch), een instrument van ESO’s Very Large Telescope. Maar bij die eerdere waarnemingen was geen aanwijzing gevonden dat zich in die schijf een planeet aan het vormen is.
Dankzij waarnemingen met het nieuwe ERIS-instrument van de VLT (de Enhanced Resolution Imager and Spectrograph) denken de onderzoekers dat ze deze planeet misschien alsnog hebben gevonden. Het team ontdekte de kandidaat-planeet aan de voet van een van de spiraalarmen van de schijf, precies waar theoretisch was voorspeld dat ze een planeet zouden aantreffen die verantwoordelijk is voor het uitkerven van zo’n patroon.
Een ander team van astronomen heeft onlangs het ERIS-instrument gebruikt om V960 Mon te bestuderen – een ster die zich nog in zijn allereerste levensfase bevindt. In een onderzoek waarvan de resultaten op 18 juli in The Astrophysical Journal Letters zijn gepubliceerd, meldt het team dat ze een begeleider hebben ontdekt bij deze ster, maar de precieze aard van dit object is nog onduidelijk. Het kan een planeet zijn, maar ook een bruine dwerg. (EE)
Volledig persbericht ESO