Twee internationale teams van astronomen hebben, met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), de ‘jets’ (bundels van wegstromende materie) onder de loep genomen die door de enorme zwarte gaten in de kernen van sterrenstelsels worden uitgestoten. Daarbij hebben zij het beste beeld verkregen van het moleculaire gas rond een nabij, rustig zwart gat en een onverwachte glimp opgevangen van de bron van een krachtige jet bij een ver zwart gat.
In het hart van bijna elk sterrenstelsel in het heelal, ook in onze eigen Melkweg, bevindt zich een zwart gat met een massa die kan oplopen tot enkele miljarden zonsmassa’s. In het verre verleden waren deze bizarre objecten heel actief: ze slokten enorme hoeveelheden materie op uit hun omgeving en waren oogverblindend helder. Tegelijkertijd stootten ze ook bescheiden hoeveelheid materie uit in de vorm van extreem krachtige jets. In het huidige heelal zijn de meeste superzware zwarte gaten veel minder actief dan in hun jeugd, maar de interactie tussen de jets en hun omgeving speelt nog steeds een rol bij de evolutie van sterrenstelsels.
Bij twee nieuwe onderzoeken, waarvan de resultaten vandaag in het tijdschrift Astronomy & Astrophysics worden gepubliceerd, is ALMA ingezet om de jets van twee zwarte gaten op zeer verschillende afstanden te onderzoeken: die van het nabije en relatief rustige zwarte gat in het stelsel NGC 1433 en die van het zeer verre en actieve object PKS 1830-211.
‘ALMA heeft het bestaan van een verrassende spiraalstructuur in het moleculaire gas in het centrum van NGC 1433 aan het licht gebracht,’ zegt Françoise Combes (Observatoire de Paris, Frankrijk), die hoofdauteur is van het eerste artikel. ‘Dit verklaart hoe de materie die het zwarte gat voedt naar binnen stroomt. Met de scherpe nieuwe waarnemingen van ALMA hebben we een jet van materie ontdekt die van het zwarte gat weg stroomt en zich over slechts 150 lichtjaar uitstrekt. Dit is de kleinste moleculaire uitstroom van dit type dat ooit in een extragalactisch stelsel is waargenomen.’
De ontdekking van deze uitstroom, die wordt meegesleept door de jet van het centrale zwarte gat, laat zien op welke wijze dergelijke jets de stervorming kunnen stilleggen en de groei van de bulge (centrale verdikking) van sterrenstelsels beïnvloeden.
Meer info, afbeeldingen en video's op de Nederlandstalige ESO-website