Akademieprijs Astronomie en Kunst voor Zwarte Zon van Roland Schimmel

Detail uit het prijswinnende schilderij Black Sun / Zwarte Zon van Roland Schimmel. (c) Roland Schimmel
Detail uit het prijswinnende schilderij Black Sun / Zwarte Zon van Roland Schimmel. (c) Roland Schimmel

Kunstenaar Roland Schimmel wint met zijn werk Zwarte Zon uit 2010 de eerste Akademieprijs voor Astronomie en Kunst. Het prijzengeld is beschikbaar gesteld door de Nederlandse sterrenkundige Ewine van Dishoeck, hoogleraar Moleculaire Astrofysica aan de Universiteit Leiden.

De Akademieprijs Astronomie en Kunst is ingesteld door de KNAW en de Akademie van Kunsten en bestemd voor een kunstenaar die zich bij het maken van een werk duidelijk heeft laten inspireren door de astronomie.

Over Roland Schimmel
Roland Schimmel (1954), kunstenaar en docent aan de Academie Minerva in Groningen, heeft in de afgelopen jaren een oeuvre opgebouwd dat bestaat uit schilderijen, monumentale muurschilderingen, installaties en video’s. Als kunstenaar doet hij natuurkundig en neurologisch onderzoek naar de oorsprong van beweging en de waarneming van licht. Schimmels kunst is altijd een fysieke belevenis: hij schildert bijvoorbeeld de ‘nabeelden’ die je krijgt als je in de zon kijkt: kleurvlekken en halo’s die nagloeien op het netvlies. Het gaat hem daarbij om de ervaring van ‘een enerverend gevoel van machteloosheid.’ Zwarte zonnen, zwarte gaten en eclipsen zijn een terugkerend element in Schimmels werk. In zijn recente muurschilderingen The Innocent Body (2014, Van Abbe Museum) en The Innocent Mind (2013, Dordtyard) manipuleert hij de perceptie van de kijkers, en speelt het zonlicht zelf een centrale rol.

Over het werk
Het schilderij Zwarte Zon/ Black Sun roept associaties op met zwarte gaten, halo's en zonsverduisteringen. Een natuurlijke zoneclips kun je beter niet met het blote oog bekijken, maar bij dit schilderij is het juist de bedoeling dat je je laat verblinden door de zwarte cirkel tegen de lichte achtergrond. Dat leidt namelijk tot een reflex waarbij ons oog/brein cirkels in de tegengestelde kleur op het schilderij projecteren. Als nabeeld zijn in dit geval heldere lichte stippen te zien, die zich vermengen met de geschilderde compositie. Dat levert een oncontroleerbaar schouwspel op van opdoemende en verdwijnende universele vormen. De kracht van Zwarte Zon zit hem vooral in het samenvallen van de artistieke illusie met de visuele perceptie, en de verhelderende verwarring die dit met zich meebrengt.

Over de prijs
Sterrenkundige Ewine van Dishoeck werd in 2012 door de KNAW gekroond tot Akademiehoogleraar. Zij ontving een miljoen euro om in te zetten voor de wetenschappelijk werk in de breedste zin des woords. Bij de aanvaarding van de Prijs Akademiehoogleraar 2012 beloofde Van Dishoeck om een deel van het prijzengeld in te zetten voor een prijs op het gebied van astronomie en kunst. Zij citeerde daarbij Albert Einstein: ‘The most beautiful experience we can have is the mysterious - the fundamental emotion which stands at the cradle of true art and true science’. Voorbeelden uit het verleden van kunstwerken geïnspireerd door de astronomie zijn: De Sterrennacht van Vincent van Gogh, Sterren van Wassily Kandinsky, kometen op kunstwerken variërend van Het Tapijt van Bayeux tot schilderijen van Juan Miró, en de Milky Way Dreamings van de Australische Aboriginals.

Prijsuitreiking en tentoonstelling
Roland Schimmel ontvangt de prijs op 11 september 2015 om 16.00 uur in de Oude Sterrewacht Leiden, Kaiserstraat 63 / Sterrenwachtlaan 11, Leiden. Daar is van 11 september tot 2 oktober een expositie gewijd aan zijn werk en dat van andere voor de Akademieprijs genomineerde kunstenaars.

Link naar het nieuwsbericht van de KNAW