In totaal kende NWO aan precies 200 veelbelovende onderzoekers een Veni toe. De Veni is een persoonsgebonden wetenschappelijke beurs, maakt deel uit van het NWO-Talentprogramma en richt zich op onderzoekers die recent gepromoveerd zijn.
De acht projecten met een sterrenkundige insteek op een rij:
Robin Baaijens (UvA)
In hogere sferen: hoe sterrenlicht de samenstelling van planeetatmosferen bepaalt
Ook planeten buiten ons zonnestelsel kunnen een dampkring hebben. Maar uit welke stoffen deze bestaat, weten onderzoekers niet zeker. Toch is deze vraag erg belangrijk om te bepalen hoe de planeet is ontstaan en of er leven zou kunnen zijn. Dit onderzoek gebruikt de James Webb-ruimtetelescoop om de dampkringen van exoplaneten te observeren en leert ons dat de hun samenstelling afhangt van het sterrenlicht dat ermee reageert.
Julia Bodensteiner (UvA)
Wat een kosmische dans ons vertelt over zwaartekrachtsgolven
Zwaartekrachtsgolven zijn rimpelingen in de ruimtetijd veroorzaakt door samensmeltende nauwe paren zwarte gaten of neutronensterren aan het einde van een dramatische kosmische dans. Hoe zulke nauwe paren van compacte objecten ontstaan is een centrale vraag in de astrofysica. De gangbare theorie interpreteert ze als eindproducten van nauwe dubbelsterevolutie, maar welke en hoeveel dubbelsterren uiteindelijk de ruimtetijd laten rimpelen is moeilijk te beantwoorden. Dit project richt zich op unieke waarnemingen van snel rondtollende OeBe-sterren die draaien rond een partner, en ons al dansend veel meer kunnen leren over de weg naar zwaartekrachtsgolven.
Leindert Boogaard (UL)
Vol gas! Hoe koud gas verre sterrenstelsels vormt
Koud gas is de brandstof voor stervorming. Sterrenstelsels in het vroege heelal bevatten veel meer koud gas dan sterrenstelsels nu. Wat waren de omstandigheden waarin een ster geboren werd in het vroege heelal? En hoe beïnvloedden die de groei van sterrenstelsels van de Big Bang tot nu? Dit project combineert gevoelige telescopen op aarde en in de ruimte met geavanceerde modellen om de omstandigheden voor stervorming in het koude gas in kaart te brengen. Dit geeft belangrijk inzicht in de kosmische cyclus van materie in sterrenstelsels, van het kosmisch web tot aan een stervormende wolk.
Stephanie M. Brown (UvA)
De jacht op nieuwe natuurkunde: Einsteins zwaartekrachttheorie testen met neutronensterren
Dit project richt zich op fusies van neutronensterren, die zich voltrekken op het grensvlak van zwaartekracht- en kernfysica. De sterke zwaartekrachtsvelden en bijna-lichtsnelheid snelheden binnen deze extreme systemen bieden een unieke mogelijkheid om ultradichte materie te bestuderen. Door een kader te ontwikkelen waarbinnen de algemene relativiteitstheorie wordt toegepast op neutronensterren, creëert dit onderzoek de eerste theorie-agnostische analyse van dergelijke systemen. Daarbij draagt dit onderzoek bij aan de verdere ontwikkeling van data-analyse en machine-learning-technieken, waardoor het wetenschappelijke potentieel van de huidige en toekomstige zwaartekrachtgolfdetectoren wordt gemaximaliseerd en nieuwe wegen worden geopend om de zwaartekracht en het heelal te begrijpen.
Guadalupe Cañas Herrera (UL)
Het heelal van het slot
Ongeveer 95% van het heelal bestaat uit donkere materie en donkere energie, maar hun ware aard blijft een mysterie. Om dit te begrijpen, vertrouwen wetenschappers op een kosmologisch model dat veel verklaart, maar tegelijkertijd fundamentele vragen onbeantwoord laat. De baanbrekende Euclid-missie van ESA brengt de 3D-structuur van het heelal in kaart door miljarden sterrenstelsels te observeren om deze vragen te beantwoorden. Dit project speelt een cruciale rol in Euclids inspanningen om deze mysteries te ontrafelen. Het ontwikkelt innovatieve statistische methoden die inzichten bieden in het donkere heelal en de versnelde uitdijing van onze kosmos.
Quentin Changeat (RUG)
Exoplanetaire zoölogie: het bestuderen van de brede variëteit aan buitenaardse werelden met ruimtetelescopen van de volgende generatie
Nieuwe ruimtetelescopen, zoals JWST en de toekomstige Ariel-missie, bieden ongeëvenaarde mogelijkheden om de atmosferen van planeten buiten ons zonnestelsel (exoplaneten) gedetailleerd te onderzoeken. Binnen mijn Veni project richt ik me op het ontwikkelen van innovatieve technieken om grote hoeveelheden telescoopdata efficiënt te verwerken. Het doel is patronen te ontdekken in de atmosfeer van honderden tot duizenden exoplaneten. Door het licht van deze planeten te bestuderen wil ik hun chemische samenstelling en weersystemen beter begrijpen. Ook hoop ik zo meer te weten te komen over hoe planeten, inclusief onze aarde, ontstaan en evolueren.
Marc Rovira-Navarro (TUD)
Het leven en de dood van de oceanen van Uranus
Ruimtesondes hebben aanwijzingen gevonden voor oceanen onder de ijskorst van verschillende manen van Jupiter en Saturnus. Hoewel er soortgelijke manen voorkomen bij Uranus, is het onbekend of daar ook oceaanwerelden zijn. Dit project zal onderzoeken of deze manen van Uranus oceanen herbergen of hebben gehuisvest en identificeren hoe een toekomstige ruimtemissie ze zou kunnen detecteren. Dat gebeurt met behulp van nieuwe software die de evolutie van de manen over miljarden jaren kan simuleren.
Lieke van Son (RU)
De voorlopers van zwaartekrachtsgolven: een puzzel van dubbelsterren
Zwaartekrachtsgolven zijn rimpelingen in de ruimtetijd die ontstaan bij botsingen tussen paren van zwarte gaten en neutronensterren (de fossielen van zware sterren). Hoewel we al een decennium aan waarnemingen hebben, weten we niet hoe deze paren ontstaan of waarom ze botsen. De sleutel ligt in het begrijpen van hun voorgangers: zware dubbelsterren. Dit project gebruikt een variëteit aan geavanceerde numerieke simulaties om interacties tussen zware sterren te doorgronden. Door deze simulaties te vergelijken met observaties in aankomende waarnemingscampagnes (2025 en 2026), proberen we de processen achter deze bijzondere kosmische gebeurtenissen ontrafelen.
Bron: NWO