Lezing: Alles uit Niets (Leiden)

De kosmologie van Willem de Sitter
Jan Guichelaar

In 1917 ontwierp Einstein, op basis van zijn Algemene Relativiteitstheorie, een model van het heelal: van eindige grootte, gesloten en in zichzelf gedraaid, maar onbegrensd. Maar hij was niet de enige met kosmologische ideeën. De Leidse astronoom Willem de Sitter publiceerde een eigen heelalmodel, eveneens op basis van Einsteins vergelijkingen. De tegengestelde visies leidden tot een controverse, die beide geleerden verwoed, maar op vriendschappelijke wijze, uitvochten. Beide modellen waren ontoereikend, maar duidelijk was dat het heelal veel merkwaardiger in elkaar stak dan iemand ooit had kunnen vermoeden. De Belgische priester Lemaître onderstreepte dit toen hij met de juiste oplossing kwam, waarin het universum blijkt uit te dijen. 

Jan Guichelaar was theoretisch fysicus aan de Universiteit van Amsterdam. Sinds zijn pensionering is hij actief in de wetenschapsgeschiedenis. Van zijn hand verscheen onder meer de wetenschappelijke biografie: Willem de Sitter, Einstein's Friend and Opponent.

Koenraad Schalm
Alles uit Niets

"Waar komen wij vandaan?" is een van de grote wezensvragen die de mens zich altijd heeft gesteld. Natuurkundige metingen met nieuwe satellietexperimenten, in 2006 en 2011 met de Nobelprijs beloond, hebben ons een stuk dichter bij het antwoord gebracht. 13,7 miljard jaar geleden vond de oerknal plaats. Nog steeds gloeit het heelal na van dat spektakel, in de vorm van achtergrondstraling die astronomen hebben waargenomen. Met behulp van korte en toegankelijke beschrijvingen van Einsteins Algemene Relativiteitstheorie, de quantummechanica en ook een blik op de stringtheorie legt Koenraad Schalm uit hoe deze achtergrondstraling het verhaal vertelt van onze kosmische oorsprong.

Koenraad Schalm is hoogleraar theoretische natuurkunde aan het Lorentz Instituut voor Theoretische Natuurkunde van de Universiteit Leiden. Zijn onderzoek richt zich op de mogelijke detectie van snaartheorie uit laboratoriumexperimenten of kosmische waarnemingen.