Deze nieuwe opname van ALMA, de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array, geeft een ongekend gedetailleerd beeld van de planeten-vormende schijf rond een jonge ster. Dit zijn de eerste waarnemingen waarbij ALMA in haar bijna-definitieve configuratie is gebruikt – nooit eerder zijn op submillimetergolflengten zulke scherpe beelden gemaakt. De nieuwe resultaten betekenen een enorme stap voorwaarts in het onderzoek van de ontwikkeling van protoplanetaire schijven en van de vorming van planeten.
Voor de eerste waarnemingen van ALMA in haar nieuwe, meest krachtige opstelling hebben onderzoekers de antennes gericht op HL Tauri – een jonge ster op een afstand van ongeveer 450 lichtjaar, die omgeven is door een stofrijke schijf. Het resulterende beeld overtreft alle verwachtingen en toont onverwacht fijne details in de schijf van materiaal dat is overgebleven van de geboorte van de ster. Het toont een aantal concentrische heldere ringen, gescheiden door donkere gordels.
‘Deze structuren zijn vrijwel zeker het resultaat van jonge planeetachtige objecten die zich in de schijf aan het vormen zijn. Dat is verrassend omdat naar verwachting zulke jonge sterren geen planetaire begeleiders hebben die groot genoeg zijn om structuren als die we op deze foto zien te kunnen veroorzaken,’ zegt plaatsvervangend ALMA-directeur Stuartt Corder.
‘Toen we deze afbeelding voor het eerst zagen, stonden we versteld van de spectaculaire detailrijkdom. HL Tauri is pas een miljoen jaar oud, maar desondanks lijkt haar schijf al tal van planeten-in-wording te bevatten. Deze ene opname zal een revolutie in de theorieën over planeetvorming teweegbrengen,’ aldus Catherine Vlahakis, ALMA Deputy Program Scientisten Lead Program Scientist voor de ALMA Long Baseline Campaign.
De schijf van HL Tauri lijkt veel verder te zijn ontwikkeld dan je op grond van de leeftijd van het stelsel zou verwachten. De ALMA-opname wijst er dus op dat het planeetvormingsproces veel sneller verloopt dan tot nu toe werd gedacht.
Zo’n hoge resolutie kan alleen worden bereikt met de lange basislijn van ALMA en voorziet astronomen van nieuwe informatie die met geen enkele andere faciliteit kan worden verzameld, zelfs niet met de Hubble-ruimtetelescoop van NASA en ESA. ‘De logistiek en infrastructuur die nodig zijn om antennes op zulke verre locaties te plaatsen, vereisten een ongekende gecoördineerde inspanning door een deskundig internationaal team van ingenieurs en wetenschappers,’ zegt ALMA directeur, Pierre Cox. ‘Met deze lange basislijnen is een van de belangrijkste doelstellingen van ALMA ingewilligd, en een indrukwekkende technologische, wetenschappelijke en technische mijlpaal bereikt.’
Meer op de Nederlandstalige ESO-pagina's