Sterrenkundige Ivo Labbé zal op 26 september de eerste van Marum Prijs ontvangen. De prijs is toegekend door de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen. Labbé wint de prijs voor zijn “baanbrekende” promotieonderzoek over het vroege heelal. Hij ontdekte dat in het verre verleden, 2 tot 3 miljard jaar na de Big Bang, reeds volwassen melkwegstelsels bestonden.
De Van Marumprijs zal eenmaal in de vijf jaar worden toegekend aan een onderzoeker in de wiskunde, informatica, natuurkunde of sterrenkunde. Dit jaar wordt de prijs, die bestaat uit een geldbedrag van 12.000 euro, voor de eerste keer uitgereikt. De jury vond de durf van Labbé om tegen bestaande opvattingen in zijn eigen plan te trekken “opvallend”.
Labbé krijgt de prijs voor zijn onderzoek naar de vorming van sterrenstelsels. Een centrale vraag in de kosmologie is hoe dergelijke stelsels ontstaan en hoe ze zich ontwikkelen. “We weten vooral veel over het begin, vlak na de oerknal, en we kennen het eindresultaat”, zegt Labbé. “Met behulp van geavanceerde telescopen zoals ESO’s Very Large Telescope (VLT) in Chili en de Spitzer Space Telescope en moderne infraroodcamera’s kunnen we nu ook de tussenliggende periode bestuderen.” Tijdens zijn promotie aan de Sterrewacht Leiden maakte Labbé gedurende twee jaar de gevoeligste infraroodbeelden van het heelal die ooit zijn gemaakt. Hiermee ondekte hij een nieuwe klasse van rode melkwegstelsels die tot dan toe over het hoofd waren gezien. Uit verdere analyse bleek dat deze een belangrijk deel van de populatie in het vroege heelal uitmaken.
Na zijn promotie in Leiden vertrok Labbé naar de VS om zijn onderzoek voort te zetten. Daar gebruikte hij de nieuwe Spitzer Space Telescope om de leeftijd en het gewicht van de nieuw ondekte melkwegstelsels te bepalen. Verrassend genoeg bleken de stelsels veel verder geëvolueerd en zwaarder dan men tot dan toe voor mogelijk had gehouden. Jarenlang werd aangenomen dat in het vroege heelal alleen jonge stelsels zouden bestaan. De nieuwe waarnemingen zijn tot vandaag de dag niet te verklaren, zelfs niet met de modernste theorieën.
Labbé deed zijn promotieonderzoek van 2000 tot 2004 aan de Universiteit Leiden. Zijn ontdekkingen zijn beschreven in het proefschrift ‘Deep Infrared Studies of Massive High Redshift Galaxies.’ Op dit moment is hij verbonden als Hubble Fellow aan de Carnegie Observatories in Pasadena, California.
De Martinus van Marumprijs voor exacte wetenschappen is ingesteld door de J.C. Ruigrok Stichting te Haarlem en wordt op 26 september uitgereikt.
Astronoom Ivo Labbé wint eerste Van Marum Prijs
