Astronomen zien eerste hint van silhouet gespaghettificeerde ster

Sinds een paar decennia zien astronomen vanuit zwarte gaten uitbarstingen komen van elektromagnetische straling. Ze gingen er vanuit dat die afkomstig zijn van uit elkaar getrokken sterren, maar ze hebben nooit het silhouet gezien van de daadwerkelijke materiële slierten. Een groep onderzoekers, waaronder Giacomo Cannizzaro en Peter Jonker van SRON/Radboud Universiteit, heeft nu voor het eerst spectrale absorptielijnen waargenomen van de slierten van een gespaghettificeerde ster. Ze publiceren hun bevindingen in MNRAS.

Een zwart gat trekt een ster uiteen tot een lange sliert, die zich vervolgens rondom het zwarte gat wikkelt (artist impression). Credit: NASA / CXC / M. Weiss
Een zwart gat trekt een ster uiteen tot een lange sliert, die zich vervolgens rondom het zwarte gat wikkelt (artist impression). Credit: NASA / CXC / M. Weiss

De meeste sterren in ons heelal sterven een natuurlijk dood. Ze blazen hun buitenste schillen weg, of koelen simpelweg af vanwege brandstofgebrek, of ze gaan uit met een knal via een enorme supernova-explosie. Maar sterren die in het centrum van hun sterrenstelsel leven hebben soms minder geluk. Ze lopen het gevaar om uiteen gereten te worden tot dunne sliertjes door het superzware zwarte gat dat zich schuilhoudt in de kern van de meeste sterrenstelsels. De extreme zwaartekracht trekt zoveel harder aan de ene kant van de ster dan aan de andere kant dat hij verwordt tot een dunne sliert. Astronomen noemen dit proces graag spaghettificatie, maar in wetenschappelijke publicaties houden ze met tegenzin vast aan de officiële term Tidal Disruption Event.

Nadat een ster is omgevormd tot een spaghettisliert, valt hij steeds verder het zwarte gat in, onder uitzending van een korte uitbarsting van straling. Sterrenkundigen zien deze uitbarstingen nu al een aantal decennia, en op basis van de theorie nemen ze aan dat ze te maken hebben met Tidal Disruption Events. Maar ze hebben nooit de daadwerkelijke materiële slierten gezien, als in een fysiek object dat niet alleen licht uitzendt maar het ook blokkeert. Een internationaal team van astronomen heeft nu voor het eerst spectrale absorptielijnen waargenomen terwijl ze naar een van de polen keken van een zwart gat. Het was al bekend dat zwarte gaten een schijf kunnen hebben van aangezogen materiaal rond hun evenaar—een accretieschijf—maar absorptielijnen boven een pool van een zwart gat duiden op een lange sliert die vele malen in alle richtingen rondom het zwarte gat is gewikkeld, zoals een garenbal: de daadwerkelijke materiële sliert van een vers uiteengereten ster.

De onderzoekers weten dat het zwarte gat met zijn pool naar hen is gericht doordat ze röntgenstraling oppikken. De accretieschijf is het enige deel van een zwart-gat-systeem dat dit type straling uitzendt. Als ze vanaf de zijkant op het zwarte gat zouden kijken, zouden ze de röntgenstralen van de accretieschijf niet zien. "Bovendien zijn de absorptielijnen smal," zegt hoofdauteur Giacomo Cannizzaro (SRON/Radboud Universiteit). "Ze zijn niet verbreed door het Dopplereffect, zoals je verwacht als je naar een draaiende schijf zou kijken."

Wetenschappelijke publicatie
Accretion disc cooling and narrow absorption lines in the tidal disruption event AT 2019dsg. Door: G Cannizzaro, T Wevers, P G Jonker, M A Pérez-Torres, J Moldon, D Mata-Sánchez, G Leloudas, D R Pasham, S Mattila, I Arcavi, K Decker French, F Onori, C Inserra, M Nicholl, M Gromadzki, T-W Chen, T E Müller-Bravo, P Short, J P Anderson, D R Young, K C Gendreau, Z Arzoumanian, M Löwenstein, R Remillard, R Roy, D Hiramatsu. In Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 2021 [origineel | preprint]

Animatie van spaghettificatie.

Bron en origineel persbericht via SRON